Bireylerin basın açıklaması yahut toplantıya katıldığı için ‘terör örgütüne üye olmamakla birlikte örgüt ismine kabahat işleme’ cürmünden cezalandırılmasıyla ilgili geçen yıl ‘hak ihlali’ kararı alan Anayasa Mahkemesi, 5237 sayılı Kanun’un 220. hususunun 6 numaralı fıkrasının içerik, gaye ve kapsam prestijiyle belli olmadığı gerekçesiyle TBMM’nin ilgili kanun hususunu düzenlemesi gerektiğini belirten ‘pilot karar’ çıkarmıştı.
AYM’nin pilot kararının akabinde geçen 1 seneye karşın TBMM’de ilgili düzenleme yapılmayınca AYM hak ihlali ve tazminat kararları vermeye başladı.
103 KİŞİ HAKKINDA HAK İHLALİ KARARI VERİLDİ
Pilot kararın üzerinden bir yıl geçmesine karşın ilgili kanunda rastgele bir değişiklik yapılmadığına dikkat çeken AYM, dün yayımladığı kararla birlikte ‘terör örgütüne üye olmamakla birlikte örgüt ismine cürüm işlemek’ kabahatinden mahkum edilen 103 müracaatçı hakkında hak ihlali ve tazminat kararı verdi.
“Kanun koyucunun pilot kararda belirtilen prensiplere uygun, kamu gücünü kullanan organların keyfî davranışlarının önüne geçen, erişilebilir, öngörülebilir ve kesin hâle getiren bir kanun değişikliği yapmadığı” belirtilen AYM değerlendirmesinde şu tabirler kullanıldı: “İncelenmesi ertelenen müracaatlarda müracaatçıların söz özgürlükleri ile toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme haklarına yasal olmayan müdahaleleri devam ettirmiştir. Somut olayda da Anayasa Mahkemesinin Hamit Yakut kararında yer alan prensiplerden ve ulaşılan sonuçtan ayrılmayı gerektirir bir durum bulunmamaktadır. Sonuç olarak Anayasa Mahkemesi, 5237 sayılı Kanun’un 220. unsurunun (6) numaralı fıkrasının uygulanmasından kaynaklanan söz özgürlüğü ile toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme haklarına yönelik müdahalelerin yasallık kaidesini sağlamadığı kanaatine ulaşmıştır. Anayasa Mahkemesi, açıklanan münasebetlerle tabir özgürlüğü ile toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.”
Diyarbakır Barosu Lider Yardımcısı Mehdi Özdemir ‘MUHALEFET BÖLÜMLERİ AÇISINDAN YARGI TEHDİDİ OLUŞTURMAKTADIR’
AYM’nin kararını kıymetlendiren Diyarbakır Barosu Lider Yardımcısı Mehdi Özdemir, “Çok geniş bir takdir hissesi ile yurttaşların yargılandığı ve cezalandırıldığı bir Yargıtay pratiği ile karşı karşıyayız” dedi.
Bahse mevzu yasa unsurunun uygulanış formu itibariyle ‘caydırıcı etkisinin’ süregelen bir halde devam ettiğini belirten Özdemir, “Bu durumun toplumun çoğulcu yapısını olumsuz etkilediği ve muhalefet kısımları açısından yargı tehdidi oluşturduğu gözlemlenmiştir. Kelam konusu yasal düzenleme, temel hak ve hürriyetlerin kullanımına yönelik keyfî müdahaleye karşı yurttaşlara yasal bir müdafaa sağlamamaktadır. Anayasa Mahkemesi’nin kararları Anayasa’nın 153/son hususu mucibince, yasama faaliyetlerini yürüten TBMM açısından da bağlayıcı olup, temel hak ve hürriyetleri ihlal edici Yargıtay pratiği ile hukuksal güvenlik hakkının sağlanması ismine ilgili kararın uygulanarak, yasal düzenlemenin yürürlükten kaldırılması gerekir” diye konuştu.
‘TCK 220/6 ACİLEN KALDIRILMALIDIR’
Anayasa Mahkemesi kararlarının da tıpkı AİHM kararları üzere ilgililerce ‘keyfi ve hukuk dışı yöntemlerle’ uygulanmadığını belirten Özdemir, “Doğrudan yasal düzenlemeden kaynaklanan ihlallerin ve gibisi ihlallerin önüne geçilebilmesi ismine TBMM’ce 5237 sayılı TCK’nin 220/6 unsurunun yürürlükten acilen kaldırılması; yargı mercilerince ihlal kararı doğrultusunda yasallık prensibiyle örtüşmeyen yasal kararın temel hak ve hürriyetleri ihlal edici formda uygulanmasının önüne geçilmesi ismine kararlar verilmelidir” sözlerini kullandı.
PİLOT KARAR NEYDİ VE NASIL ALINDI?
Bir siyasi partinin vilayet binası önünde yapılan toplantıya katılan Hamit Yakut, ‘terör örgütüne üye olmamakla birlikte örgüt ismine hata işleme’ savıyla gözaltına alındı ve üç gün sonra hür bırakıldı. Yakut ve dört kişi hakkında bu cürümden açılan dava sonucunda Diyarbakır 6. Ağır Ceza Mahkemesi, Yakut’un ‘terör örgütüne üye olmamakla birlikte örgüt ismine hata işleme’ cürmünden 3 yıl 9 ay mahpus cezası ile cezalandırılmasına karar verdi. Yargıtay’ın da mahkûmiyet kararını onamasının akabinde Yakut, ‘toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkının ihlal edildiğini’ belirterek Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. AYM, müracaatla ilgili olarak ‘hak ihlali’ kararı verdi ve bu kararın ‘pilot karar’ niteliğinde olduğuna hükmetti.
Pilot karar, Anayasa Mahkemesi’nin benzeri müracaatların tamamını inceleyerek ihlalle sonuçlandırması yerine ilgili mercilerin, ‘ihlalin kaynağının ortadan kaldırılması’ hedefiyle verilmişti. Bu karara nazaran, AYM’ye yapılan misal müracaatların incelenmesi, pilot kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından itibaren bir yıl mühletle ertelenmişti. Lakin ortadan geçen bir yıl müddette ilgili kanunda düzenleme yapılmadı ve AYM hak ihlali ve tazminat kararı vermeye başladı.
AYM KARARININ DESTEKLERİ NELERDİ?
AYM’nin, müracaatla ilgili olarak ‘hak ihlali’ kararı vermesinin desteklerinden kimileri şu haldeydi:
“5237 sayılı kanunun 220. unsurunun (6) numaralı fıkrasının öngörülebilirliğine ait değerlendirmelere başlarken birinci olarak kelam konusu kuralda yer alan “Örgüt ismine işlenen suç” tabirinden ne anlaşılması gerektiğine dair kanunda rastgele bir açıklamaya yer verilmediği belirtilmelidir.
Terör örgütüne üye olma cürmü bakımından aranan belli koşullar, örgüte üye olmayan lakin örgüt ismine kabahat işleyen bir kimse istikametinden aranmamakta ancak her iki kategorideki kimseler örgüt üyesi olarak cezalandırılmaktadır. Bu durumda bir kimse terör örgütüyle zayıf da olsa bir formda teması bulunduğu sav edilen bir cürüm işlediği gerekçesiyle ağır cezalar ile karşılaşmaktadır.
Üstelik bu cürmün somut olayda olduğu üzere temel hakların kullanımıyla ilgili olması durumunda örgüt ismine kavramının hayli geniş yorumu nedeniyle temel haklar üzerinde güçlü bir caydırıcı tesir yaratılmaktadır. 5237 sayılı Kanun’un 314. hususunun (2) numaralı fıkrası bakımından aranan mahkûmiyet ölçütleri 220. hususunun (6) numaralı fıkrasıyla irtibatlı olarak uygulandığında örgüt ismine hata işlediği ileri sürülen şahıslar aleyhine olacak formda bilinmeyen biçimde genişletilmektedir.
Yürürlükteki formuyla 5237 sayılı Kanun’un 220. unsurunun (6) numaralı fıkrasında örgüt ismine işlendiği kabul edilebilecek cürümler dizisi öylesine geniştir ki kararın lafzı kamu makamlarının keyfî müdahalelerine karşı kâfi seviyede muhafaza sağlayamamakta, bireylerin temel hatalarına ek olarak bir de öngörülemez biçimde örgüt ismine kabahat işlemek hatasından cezalandırılmalarına mahzur olamamaktadır…”