Görkem Konutçu – Milliyet’in klâsik “yılın arkeolojik keşifleri” listesi bu yıl da geniş bir iştirakle hazırlandı. Çalışma, Kocaeli Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Şengül Aydıngün’ün uyumunda yürütüldü. Bu yıl birinci defa “tarih öncesi”, “tarihi çağlar” ve “dünya” olmak üzere üç başka liste hazırlandı. Adaylar, Kocaeli Üniversitesi Toplumsal Bilimler Enstitüsü’nden yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin ön seçimi ile belirlendi. Akabinde birçok üniversiteden arkeoloji, sanat tarihi, tarih, coğrafya ve ideoloji kulüplerinden öğrencilerin oyları ve bunun ışığında yapılan değerlendirmeler sonucunda listeler son halini aldı.
Su altı kazısı
Bu yıl tarih öncesine ilişkin buluntular ortasında Antalya Kumluca’da su altı kazılarında bulunan Girit-Minos uygarlığına ilişkin 3 bin 600 yıllık gümüş perçinli tunç hançer listenin birinci sırasında yer aldı. İkinci sırada ise Mardin’deki Çemka Höyük’te bulunan ve bayan şamana ilişkin olduğu düşünülen 12 bin yıllık kalıntılar var. Sefertepe; kafatası ile leopar, akbaba ve insan figürü buluntularıyla üçüncü sırada.
Tarihi çağlar
Tarihi çağlar listesinde geçen yılki çalışmalarda bulunan lakin kamuoyuyla bu yıl paylaşılan Ankara Savaşı (1402) buluntuları ilk sırada; Sinop’taki Balatlar Kilisesi’nde bulunan üzerinde Yunan alfabesi ile “Hacı Dimitrakis” yazılı kafatası ikinci sırada; Bathonea Antik Kenti’nde gümrük binasındaki Emevi kuşatması izleri ve Trakya’da bulunan birinci şaraphane üçüncü sırada yer aldı.
Hançer, Antalya’nın Kumluca ilçesi açıklarında gerçekleştirilen su altı kazılarında bulundu.
‘Tarih öncesi’nin birinci 10’u
1) Girit-Minos uygarlığına ilişkin 3 bin 600 yıllık gümüş perçinli tunç hançer (Kumluca açıkları)
2) Bayan şamana ilişkin olduğu düşünülen 12 bin yıllık kalıntılar (Çemka Höyük)
3) Kafatası ile leopar, akbaba ve insan figürü buluntuları (Sefertepe)
Listedeki öbür buluntular
– Fırın yapısı ve ekmek olduğu bedellendirilen 8 bin 600 yıllık buluntu (Çatalhöyük)
– Mobilya alışverişini listeleyen 3 bin 500 yıllık Akadça çivi yazılı tablet (Aççana Höyük)
– 4 bin 500 yıllık idol mermer tanrıça figürü (Pergamon Antik Kenti-Bakırçay Ovası)
– 4 bin yıllık silindir mühür (Tavşanlı Höyük)
– Mutfak, eşek ve hayvan figürleri (Karahantepe)
– Kil ve kireç ile sıvanarak süslemiş 9 bin yıllık yedi kafatası (Tepecik-Çiftlik Höyüğü)
– Fil ayakları, ok uçları, ağırşak ile Asur İmparatorluğu’ndan geldiği ve bir soyluya ilişkin olduğu bedellendirilen mühür (Kef Kalesi)
Tarihi çağlara ilişkin buluntular
1) Ankara Savaşı buluntuları (Ankara Çubuk)
2) Üzerinde Yunan alfabesiyle “Hacı Dimitrakis” yazılı kaftası (Sinop’taki Balatlar Kilisesi)
3) Gümrük binasındaki Emevi kuşatması izleri ve Trakya’da bulunan birinci şaraphane (Bathonea Antik Kenti)
İlk 10’daki öteki buluntular
– Apollon başı (Fethiye Kalesi, M.Ö. 2. yüzyıl)
– Kolosal Zeus başı (Aphrodisias, M.S. 2-3. yüzyıl)
– Üç hoşlar betimli osthotek (Syedra Antik Kenti, M.S. 2. yüzyıl)
– Bir güreş atletini onurlandıran 13 satırlık yazıt (Anemurium Antik Kenti, M.S. 2. yüzyıl)
– Süleyman betimli kolye ucu (M.S. 5. yüzyıl) ve kumbara (M.S. 7. yüzyıl) (Hadrianopolis Antik Kenti)
– M. Iulius Proklos’a ilişkin olduğu düşünülen büst (Prusias isim Hypium Antik Kenti, M.S. 3. yüzyıl)
– İçerisinde dükkan ve atölyelerin olduğu agora (Dara Antik Kenti, M.S. 6. yüzyıl)
Çalışma nasıl yürütüldü?
Prof. Dr. Şengül Aydıngün, çalışmanın ayrıntılarına ait şunları kaydetti: “Bu yıl ön seçimi iki başka kategoride yaptık. Tarih öncesi ve tarihi çağlar olarak. Bunun yanında, dünyada dikkat çeken keşifleri de bu yıl birinci sefer ekledik. Türkiye’de Kültür ve Turizm Bakanlığı izin ve denetimleriyle 2024 yılında yürütülen Cumhurbaşkanlığı Kararlı 224 hafriyat ve müze kurtarma hafriyatları ile toplam 765 hafriyattan 1 Ocak 2024 tarihinden aralık ayı başına kadar basına yansımış haberleri tarayan Kocaeli Üniversitesi Toplumsal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans ve doktora öğrencileri ön seçimdeki kriterlerimizi belirledi. Seçimde buluntuların bilime yaptığı yeni katkılar, çalışma temellerinin zorluğu, şaşırtıcılığı, buluntuların nadirliği ile estetik hoşluğunun ön planda yer aldığı 15’er arkeolojik keşif belirlendi. Kocaeli Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı lisans öğrencileri de arkeoloji kulüpleri aracılığıyla tüm üniversite kulüplerine ulaşarak 15 çalışmayı oylamaya sundu. Ve sonuç ortaya çıktı. Milliyet gazetesi ve Milliyet Arkeoloji dergisi ile yıllardır yaptığımız bu kıymetlendirme çoğunluğun iştiraki ile yapıldığından kıymet taşıyor. Biz mevzunun uzmanı hocalar ise yalnızca sonucu kıymetlendirme yorumu yapıyoruz.”
Ayrıntılar Milliyet Arkeoloji’de
Yurt dışındaki buluntuların listelendiği “dünya” kategorisi ve listelere dair detaylı bilgi ve değerlendirmeler, Milliyet Arkeoloji mecmuasının ocak sayısında yer alacak.