EYT’den yararlanan ve emekli olup çalışmaya devam etmeyecekler açısından büyük bir sorun yok. Lakin EYT’den emekli olup, tıpkı işyerinde çalışmaya devam eden yahut edecek olanların; kıdem tazminatı alıp almayacakları, alacaklarsa hangi kurallarda alacakları konusunda soru işaretleri var. Hürriyet Gazetesi muharriri Noyan Doğan, EYT’lilerin hangi kaidelerde tazminat alacaklarına, tazminat almadan çalışmaya devam edenlerin durumunun ne olacağını yazdı.
Doğan, yazısında şu bilgileri verdi:
EYT’DEN EMEKLİ OLUP ÇALIŞMAYACAKLAR İÇİN SORUN YOK
EYT’den emekli olup da çalışmaya devam etmeyecek olanlar kıdem tazminatına hak kazanıyor. Bu durumda; çalışılan her tam yıl için 30 günlük giydirilmiş brüt fiyat (ikramiye, prim, yol ve yakacak yardımı üzere tüm ödemelerin kapsamına giydirilmiş fiyat deniliyor) üzerinden kıdem tazminatı ödeniyor. Brüt fiyatla çalışma yılı çarpımı sonucu ortaya çıkan toplam kıdem tazminatı patron tarafından çalışana ödeniyor. Böylelikle çalışanın emeklilik nedeniyle işyeriyle münasebeti bitiyor. Natürel burada kıdem tazminatı tavanı var. Bugün için bu sayı 19.982 lira. Çalışanın maaşı bu sayının üzerinde olsa da kıdem tazminatı hesaplanırken 19.982 lira üzerinden hesaplanacak.
EYT’DEN EMEKLİ OLAN KIDEM TAZMİNATI ALACAK FAKAT İHBAR TAZMİNATI YOK
EYT’den emekli olan çalışanlar kıdem tazminatı alacak, lakin ihbar tazminatı alamayacak. Bu durumda patron, çalışanın varsa yıllık müsaade fiyatını de ödemek durumunda.
İŞVEREN TAZMİNATI TAKSİTLE ÖDEMEK İSTERSE NE OLACAK?
İşveren, çalışana kıdem tazminatını peşin ödemek durumunda. İş Kanunu’nda da taksitle ödeneceğine yönelik bir karar bulunmuyor. Lakin patron tazminatı taksitle ödemek ister, çalışan da bunu kabul ederse taksitle ödenebilir. Kaç taksitle ödeneceği de yeniden kanunda yer almıyor. Patron ile çalışan ortalarında taksit sayısında da anlaşmak durumunda. Çalışan, taksitle ödenmesini kabul etmezse, patron peşin ödemek zorunda. Şayet personel, taksitle ödenmesi konusunda anlaşır ve muahedeyi da imzalarsa, faiz talebinden de vazgeçmiş sayılır.
EYT’Lİ ÇALIŞMAYA DEVAM EDERSE NE OLACAK?
Peki, ister EYT’den, ister olağan emekli olan çalışan, işten ayrılmayıp çalışmaya devam ederse ne olacak? Burada patronun ve çalışanın önünde iki seçenek var. Birincisi ve en sıkıntısız olan seçenek, hatta İş Kanunu açısından da en yanlışsız olan seçenek, hatta hatta olması gereken seçenek; çalışanın, patron ile anlaşarak, emekli olduktan evvelki çalıştığı yıllara ilişkin kıdem tazminatını alması. Böylelikle çalışanın kıdemi sıfırlanmış oluyor ve patron ile yeni bir iş kontratı yapılarak, çalışmaya devam ediliyor ki, buna ikinci çalışma devri deniyor. Bu durumda bir yıl sonra çalışanın tekrar kıdem hakkı doğuyor. Lakin, çalışan kendi isteği ile işten ayrılırsa, ikinci çalışma periyoduna ilişkin kıdem tazminatına hak kazanamıyor. Elbette istisnai durumlar var. Mesela, bayan çalışanlar evlilik nedeniyle kendi istekleri ile ayrılıp kıdem tazminatını alabilirler. Şayet patron işten çıkartırsa kıdem tazminatını ödemek zorunda. Ya da sıhhat üzere çalışanın işe devam etmesine mahzur teşkil edecek durumlar olursa ve bu durumlar da resmi olarak ispat edilirse çalışana kıdem tazminatı ödeniyor. Örneğin, 10 yıldır çalışıyorsunuz, EYT’den bu nisan ayında emekli oldunuz, patron geçmiş 10 yılınıza ilişkin kıdem tazminatınızı ödedi ve yeni bir iş mukavelesi yaparak, birebir işyerinde çalışmaya devam ediyorsunuz. 2024’ün Nisan ayında bir yılı doldurduğunuz için kıdem tazminatını hak etmiş oluyorsunuz. 2024’ün Mayıs ayında kendi isteğiniz ile işten ayrılırsanız, patron kıdem tazminatınızı ödemez. Patron iş mukavelenizi sonlandırırsa bir yıllık kıdeminizi, o tarihteki brüt fiyatınız üzerinden öder.
ÇALIŞAN EMEKLİ OLUP, KIDEM TAZMİNATINI ALMADAN BİREBİR İŞYERİNDE ÇALIŞMAYA DEVAM EDERSE NE OLACAK?
Gelelim asıl merak edilen bahse. Yani, çalışanın emekli olup, kıdem tazminatını almadan birebir işyerinde çalışmaya devam ettiğinde ne olacağına. İşte burada durum farklılaşıyor ve sıkıntılar başlıyor. Aslında olması gereken ve uygulamada da genel kabul görmüş durum şöyle: Emekli olup da kıdem tazminatını almadan çalışmaya devam edene; ister kendi isteği ile işten ayrılsın, ister patron işten çıkarsın, emeklilik öncesi ve sonrasındaki toplam çalışma müddeti birleştirilir, son alınan brüt fiyat üzerinden de kıdem tazminatı ödenir. Örneğin, 10 yıldır işyerinde çalışıyorsunuz, EYT’den emekli oldunuz, tazminatı almadan çalışmaya devam ettiniz ve bu formda de 4 yıl daha tıpkı işyerinde çalıştınız. Böylelikle birinci çalışma döneminizden 10 yılınız, ikinci çalışma döneminizden de 4 yılınız var. Patron sizi işten çıkardı ya da sıhhat münasebeti ile işe devam edemiyorsunuz. Bu durumda patron, son aldığınız brüt fiyat üzerinden, 14 yıllık kıdem tazminatını ödemek durumunda.
Peki, sorun nerede? Sorun, emekli olup da kıdem tazminatını almadan çalışmaya devam edenlerin, kıdem tazminatını hak edecek münasebetler olmadan kendi istekleri ile işten ayrılmalarında. Zira kimi patronlar bu durumda olanlara tazminatını hiç ödeme-miş, bazıları birinci devir üzerinden ödemeye kalkmış, bazıları de birinci periyottaki brüt fiyat üzerinden ödemiş. Doğal, olay hukuka yansımış. Bu formda açılmış birçok dava ve mahkemelerin de verdiği farklı farklı kararlar var.
Öncelikle şunu belirteyim, tazminatını almadan işyerinden çalışmaya devam edenlerin kendi istekleri ile işten ayrılmaları ya da diğer nedenlerle iş kontratlarını feshetmeleri halinde kıdem tazminatı hakları yanmıyor. Emeklilik öncesi periyot ile sonrası periyodun birleştirilerek tazminatın son fiyat üzerinden ödenmesi ya da birinci çalışma periyodu üzerinden ve emekli olunan tarihteki brüt fiyat üzerinden ödenmesi konularında mahkemelerin verdiği farklı farklı kararlar var. Birebir formda Yargıtay’ın verdiği kararlar var. Ben sizinle, Yargıtay’ın bu mevzuda 2019 ve 2022 tarihli son iki kararını paylaşayım. İki karar da tıpkı sayılır. Özetle; kıdem tazminatını almadan işe devam eden çalışanın haklı münasebet göstermeden işten ayrılması nedeniyle kıdem tazminatını alamayacağına, lakin emeklilikle sona eren birinci periyoda ilişkin tazminat ödeneceğine, tazminatında da emekli olduğu tarihteki giydirilmiş fiyatı üzerinden ödeneceğine hükmediyor.