30 Ağustos Zafer Bayramı’na giden yolda yaşananlar, Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarının tuttuğu notlarda işlenerek birer tarihi doküman olarak günümüze ulaştırılmış durumda.
Büyük Başkan Mustafa Kemal Atatürk’ün, Rauf Bey’e gönderdiği ve 26 Ağustos’ta başlayıp 30 Ağustos’ta zaferle taçlanan Büyük Taarruz’un detaylarının yer aldığı telgraf Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığında koruma ediliyor.
Tarihçilere nazaran, İstiklal Savaşı’nın başkanı Mustafa Kemal Paşa, düşman işgali altındaki Anadolu topraklarının, yabancı askeri ögelerden temizlenmesinin hem diplomatik hem de siyasi bir yolu kalmadığını gördü.
Atatürk’ün, Anadolu’da Ulusal Gayret hareketinin muvaffakiyetinin lakin göğüs göğse silahlı uğraş ile mümkün olacağının şuuruyla, sistemli orduya geçiş çalışmalarına öncelik verdi.
Bunun akabinde işgal altındaki topraklarda evvel Yunan ilerleyişinin durduruldu.
Düzenli ordunun kurulması sonrasında 6-11 Ocak 1921’de Birinci İnönü Muharebesi, 23 Mart-1 Nisan 1921’de İkinci İnönü Muharebesi, 10-24 Temmuz 1921’de Kütahya-Eskişehir Muharebeleri ve 22 Ağustos-13 Eylül 1921’de Sakarya Meydan Muharebesi ile Yunanların Anadolu topraklarını işgal hareketinin durdurulduğu lakin son zafer mümkün olmadı.
MUSTAFA KEMAL PAŞA, ANADOLU’DAN YUNANLARI SÖKÜP ATMAK İÇİN BİR YARMA HAREKATINI GEREKLİ GÖRDÜ
Sakarya Meydan Muharebesi öncesinde Ankara Hükümeti’nce 5 Ağustos 1921’de başkumandan rütbesi ile ordunun başına getirilen Mustafa Kemal Paşa, silah arkadaşlarıyla Anadolu’dan Yunanları toptan söküp atmak için bir yarma harekatı ve toplu bir atağın yapılmasını gerekli gördü.
Anadolu’yu düşman ögelerden temizleme harekatının ismi “Büyük Taarruz” oldu. Hazırlıkları yaklaşık bir yıl sürdü.
SAVAŞ ORTAMINDA DAHİ ARŞİVE KIYMET VERDİ
Tarihçiler, Mustafa Kemal ve silah arkadaşlarının tarihi, savaş ortamında yazmalarının yanında, askeri ve toplumsal tecrübeleri günü gününe kaydetme ve tarihe not düşme istikametlerinin de bulunduğuna dikkati çekiyor.
26 Ağustos 1922’de başlayan Büyük Taarruz harekatı Mustafa Kemal Paşa tarafından anbean kaydedildi, o dönemki Başvekil Rauf Orbay ve TBMM temsilcisi Adnan Adıvar’a taarruzun muvaffakiyetle sona erdiği bilgisi, 31 Ağustos 1922’de bir telgraf vasıtasıyla ulaştırıldı.
TELGRAFLARLA TARİHE NOT DÜŞÜLDÜ
Uzmanlara nazaran, Kurtuluş Savaşı’ndaki en kıymetli safhalardan birisi olan Büyük Taarruz’a dair Mustafa Kemal Paşa’nın söylediklerine bir sefer daha bakmak, bu savaşın ne zorluklar altında kazanıldığını anlamak açısından faydalı.
MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN RAUF BEY’E GÖNDERDİĞİ TELGRAF
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığında ihtimamla koruma edilen Başkumandan Mustafa Kemal Paşa’nın Rauf Bey’e gönderdiği telgrafın başında şu bilgiler aktarılıyor:
… Beş gün beş gece aralıksız olarak devam eden bu meydan muharebesinin cepheyi yarmak suretiyle başlanıp 36 saat sürdüğü ve Afyon güney mıntıkasında Birinci Ordu tarafından yapılan bu yarma faaliyeti sonucunda 100 kilometrelik bir sınırın düşman işgalinden temizlendiği…
YAZILARINDA SAVAŞIN TASFİRİNİ YAPIYOR
Mustafa Kemal, bu arşivlerde “Piyadelerin kısa ateş muharebelerinin akabinde gündüz ve gece süngü atakları ve bomba baskınlarıyla düşman kıtalarının büyük karargahlarına kadar içlerine girdiği, düşmanın ricat sınırları üzerinde bulunan süvari fırkalarının bir taraftan topçularını kullanırken öteki taraftan da yalın kılıç düşman içlerine saldırdığı, savaş ve keşif uçaklarımızın bomba ve makineli tüfeklerle havadan atak ettiği, her taraftan yıldırım etkisi yapan bu ataklar karşısında düşman ordusunun büyük kısmının mağlup edilerek kıtalarının birbirine karışarak ikiye parçalandığı ve iki buçuk fırka kadarının hezimete uğratılarak Dumlupınar istikametinden batıya atıldığını” belirterek neredeyse bir edebiyatçı elinden çıkmış üzere savaş sahrasının canlı bir tasvirini yapıyor.
MUSTAFA KEMAL PAŞA TELGRAFTAKİ BİLGİLERİN YAYINLANMASINI İSTEMEDİ
Mustafa Kemal Paşa’nın burada verilen bilgilerin yayınlanmasını istemedi. Tarihçiler bu talebin münasebetinin sürecin hassasiyeti yani düşmanla olan çabanın amansız bir formda devam etmesinden kaynaklandığını söz ediyor.
SAVAŞTA YAŞANANLARI ANLATTI
Mustafa Kemal Paşa, 31 Ağustos sabahı cephede yaşananları, Düşmanın dört fırkalık öbür modülünün, Birinci Ordumuzla şiddetle devam eden taarruz ve takiple Kızıltaş Deresi içine atıldığı, Eğret–Altıntaş sınırından ilerleyen kıtalarımızın düşmandan evvel Dumlupınar mevzilerini tutması ve süvarilerimizin savaş meydanının kuzeybatıya giden yollara hakim olmasından Kızıltaş Deresi içinde sıkıştırılmış olan bu düşmanın dün sabahtan geceye kadar müdafaa ettiği, bu çizgisi sarmış olan kıtalarımızın güneşin batışıyla bir arada süngüyle düşman için daldığı, hezimete uğrayan düşmanın varını ağırı terk ederek dereler, ormanlar içinde perişan bir hale geldiği ve bunların yüzlercesinin teslim olmaya başladıkları”na ait tabirlerle anlattı.
BELGE KURTULUŞ SAVAŞI’NIN ÖZETİ NİTELİĞİNDE
Mustafa Kemal telgrafında, Türk Ordusu’nun süratli atak harekatında, Yunanlara ilişkin birçok cephane ve askeri mühimmat ele geçirdiği, Yunanların batıya ve kuzeye gerçek perişan bir halde Batı Anadolu’dan kaçmaya zorlandığına ait bilgilere de yer veriyor.
Tarihçilere nazaran, Mustafa Kemal Paşa, vaziyet ve görüntünün etkisiyle bu düşman kuvvetinin kuzey istikametine çekildiğini ve gerek bu kuvvetin gerekse Eskişehir’de bulunan sair düşman kuvvetlerinin imhası için de tertibat alınmakta olduğunu bildirmiş, karşısında bulunan bütün düşman kıtalarının mevzilerini terk ederek çekilmeye başladıklarını da vurgulamıştır. Ulusal Uğraş’ın en değerli safhalarından birisi sayılan 26 Ağustos-30 Ağustos sürecine dair şahsen Mustafa Kemal Paşa’nın elinden çıkan bu belgeyi, tek başına Kurtuluş Savaşı’nın özeti olarak pahalandırmak mümkün.
