Çelikler Holding… Hükümete yakın bir holding… Güç, maden, turizm ve inşaat-taahhüt dallarında faaliyet gösteriyor. Son periyotta devletten aldığı büyük alt yapı (demiryolu ve karayolu) projeleri ve dev güç üretim tesisleriyle (Seyitömer, Tunçbilek ve Orhaneli santralları) öne çıktı.
Bu tesislerden biri de sarsıntının vurduğu Kahramanmaraş’ta bulunan yerli kömürle çalışan Afşin-Elbistan A Santralı.
Bu santralın enteresan, bir o kadar da çarpıcı özelleştirme hikayesi var. Bu hikayeye biraz yakından bakacağız.
Söz konusu santralda özelleştirme süreci, 1990’lı yılların birinci yarısına kadar uzanıyor. 8 Aralık 1994’te, Tansu Çiller’in başbakanlığını yaptığı hükümet periyodunda Bakanlar Kurulu’nca alınan bir kararla 20 yıllığına işletme hakkı evresi (İHD) yoluyla Vural Erbilgin’e ilişkin ERG-Avusturyalı Verbund iştirakine devredilmesi öngörüldü.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile ERG-Verbund Elektrik ortasında imzalanan imtiyaz mukavelesi, 15 Aralık 1999 tarihinde dönemin Enerji Bakanı Cumhur Ersümer’in onayıyla yürürlüğe girdi. İmtiyaz kontratı kapsamında yapılacak dönem sürecini, “kamu yararı”na alışılmamış bulan o zamanki ismiyle TEAŞ (devletin sahip olduğu santralları işleten bugünkü ismiyle EÜAŞ), kontratta yer alan kimi unsurların değiştirilmesi için devreye girdi. Mukaveleyi imzalamaktan kaçındı.
ERG-Verbund, Güç Bakanlığı’na karşı dava açarak, imtiyaz mukavelesi doğrultusunda zaman mukavelesinin imzalanmasını istedi. Danıştay 10’uncu Dairesi, 2004 yılında davayı sonuçlandırarak, Afşin-Elbistan A’nın 20 yıllığına ERG-Verbund Elektrik Üretim ve Ticaret AŞ’ye devredilmesi tarafında bir karar aldı. Bu karara itiraz edildi. Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, 3 Mayıs 2007’de dönemi öngören kararı onadı.
ÇELİKLER DEVREYE GİRİYOR
Devir süreci uzadı. ERG-Verbund, 2018 yılında Çelikler Kümesi ile görüşmelere başladı. Ankara’da güç kulislerinde, bu görüşmede güç idaresinin tesiri ve yönlendirmesi olduğu konuşuldu. Santralın paylarını, hükümete yakınlığıyla bilinen Çelikler Kümesi aldı.
Böylece, 2018 yılının sonunda, Afşin Elbistan A Termik Santralı ve Afşin-Elbistan Linyitleri (AEL) Kömür İşletmesi, Çelikler Grubu’na 20 yıllığına işletme hakkı devranı sistemiyle devredilmiş oldu.
DEV ALIM GARANTİSİ
Devlet, santralda üretilen elektrik için eşi gibisi görülmemiş meblağda alım garantisi verdi. Santralda üretilen her kilovatsaat elektrik için birinci üç yıl 16-17 dolar/sent ödendi. İzleyen yıllarda da ünite elektrik fiyatının kademeli olarak düşmesi kararlaştırıldı. 20 yıllık ortalama ünite elektrik fiyatı 8.35 sent olarak hesaplandı.
Mersin-Akkuyu’da inşa edilen, kurulu gücü 4 bin 800 megavat olan 20 milyar doları aşkın yatırım gerektiren nükleer santral için 15 yıl boyunca Rusya’ya kilovatsaat başına 12.35 dolar/sent alım garantisi veren devlet, Afşin-Elbistan’a neden bu kadar yüksek garanti verdi?
Çelikler Holding’in mukavele mucibince Afşin-Elbistan A Santralı’nı rehabilite etme, etraf yatırımlarını (baca gazı arıtma tesisi) yapma ve 700 megavat (her biri 350 megavat) da iki ünite inşa etmesi gerekiyordu. Mukavelede, birinci ünitenin 2023 yılında hizmete alınması öngörüldü. İkinci ünitenin de bir yıl sonra 2024 yılında hizmete alınması karara bağlandı.
YATIRIM YAPILMADI
Çelikler Holding, devletten parasını peşin olarak almasına rağmen iki yeni üniteyle ilgili yatırımı şu ana dek başlatmadı. Münasebetiyle da kontrat şartlarını yerine getirmedi. Bundan sonra da bu büyüklükteki bir santral yatırımının yetişmesi ve öngörülen müddette hizmete alınması olanaksız.
Peki, bundan sonra ne olacak? Öncelikle belirtelim, 6 Şubat’ta meydana gelen sarsıntı sonrasında Afşin-Elbistan Santralı, elektrik üretimine orta verdi. Santralın, bir müddet daha üretim yapamayacağı belirtiliyor.
Enerji idaresinin, Afşin Elbistan A’nın işletmesini devralan Çelikler Holding hakkında mukavelede yer alan taahhütlerini yerine getirmediği için türel süreci başlatması gerekiyor. Şirketin, alım garantisi kapsamında peşin olarak kasasına akan ve yatırıma dönüşmeyen milyonlarca doların hesabının sorulması gerekiyor.
Enerji bölümünü yakından takip eden kaynaklar, güç idaresi ile Çelikler Holding’in karşılıklı olarak mukaveleyi sona erdirmek isteyebileceklerine dikkat çekti. Kaynaklar, Çelikler Holding’in, bu yatırımı yapmasının periyot tarihinde bile beklenmediğine işaret ederek, “Ek birinci ünite 2023 yılında işletmeye alınacaktı. Ne yazık ki yatırım için gerekli adımlar atılmadı. Bundan sonra da bu yatırım yapılmaz. Kelam konusu santral, günün sonunda yine devlete geçer” dedi.
Kaynaklar, devletin faiziyle birlikte elektrik alım garantisi kapsamında yatırım için ödenen bedeli ilgili şirketten tahsil etmesi gerektiğini söyledi.
Enerji sektörü, Enerji Bakanlığı ve Elektrik Üretim AŞ’nin bahisle ilgili atacağı adımı merakla bekliyor.